در دین اسلام هنگام عقد زن و مرد مالی به عنوان مهریه از طرف مرد به زن داده‌می‌شود. این مال می تواند طلا، پول، ملک یا هر چیزی که ارزش مادی دارد باشد. اگر در هنگام عقد مهریه به صورت عندالمطالبه تعیین شود زن می تواند هر زمان که بخواهد آن را دریافت نماید و مرد موظف است، که آن را پرداخت کند. اما زمانی که هنگام عقد مهریه به صورت عندالاستطاعه باشد، مرد در صورتی که توانایی مالی داشته باشد می تواند مهریه زن را پرداخت نماید.
در صورتی که مهریه زن عندالمطالبه باشد، مرد موظف است تحت هر شرایطی مهریه زن را پرداخت نماید و در صورتی که مرد مهریه زن را پرداخت نکند زن می تواند از طریق قانون حق خود را بگیرد. لازم به ذکر است که در چند سال اخیر موضوعات مربوط به مهریه باعث سواستفاده های زیادی شده است. به همین دلیل نیز در قانون مربوط به گرفتنِ مهریه زن، یکسری تغییرات صورت گرفته‌است. در ادامه این مقاله با قانون گرفتن مهریه بیشتر آشنا خواهیم شد.
در چه شرایطی زن نمی تواند مهریه بگیرد؟
همان طور که قبلا به آن اشاره کردیم مهریه زن به دو صورت عندالمطالبه و عندالاستطاعه تعیین می شود. در هر دو صورت زن مستحق دریافت مهریه است. اما در مهریه ای که به صورت عندالاستطاعه ثبت شده است، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را دریافت کند که ثابت کند شوهرش توانایی مالی دارد. اما این به این معنی نیست که در مهریه عندالاستطاعه زن نمی تواند مهریه خود را دریافت نماید. زن تنها به چند شرط خاص حق گرفتن مهریه را ندارد.
شرط اول : بین زن و مرد هیچ گونه رابطه جنسی وجود نداشته باشد و عقد نکاح آن ها باطل شود. در اینصورت زن نمی تواند مهریه خود را دریافت نماید. اما اگر زن ثابت کند که شوهرش ناتوانی جنسی داشته است می تواند نصف مهریه خود را دریافت نماید.
شرط دوم: در صورتی که زن و مر به صورت توافقی از هم جدا شوند. در اینصورت زن می تواند در ازای حق طلاق همه یا قسمتی از مهریه خود را به مرد ببخشد.
زن چه زمانی می تواند مهریه خود را دریافت نماید؟
زمانی که زن به عقد مرد در می آید و عقد آن ها در دفاتر ثبت ازدواج ثبت می شود زن می تواند مهریه خود را دریافت نماید. اگر مهریه زن عندالمطالبه باشد، مرد در هر شرایطی که باشد باید مهریه زن را پرداخت نماید. برخی به اشتباه فکر می کنند تنها زمانی که زن و مرد از هم طلاق گرفتند زن باید مهریه خود را دریافت نماید. اما این اشتباه است و زن می تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را از شوهرش درخواست کند و در صورتی که شوهرش حاضر به پرداخت مهریه نشود زن می تواند از او شکایت کند. در این صورت زن مهریه خود را به اجرا می گذارد و مرد تحت اجبار قانون ملزم به پرداخت خواهد بود. دریافت مهریه به معنی این نیست که زن و مرد دیگر نمی توانند با هم زندگی کنند. بلکه بعد از گرفتنِ مهریه نیز می‌توانند به زندگی زناشویی خود ادامه دهند.
برای گرفتنِ مهریه به چند طریق میتوان اقدام کرد؟
اگر زن بخواهد مهریه خود را به اجرا بگذارد می تواند به دادگاه یا اداره اجرای ثبت مراجعه نماید. البته لازم به ذکر است که زن برای دریافت مهریه خود ابتدا باید به اداره اجرای ثبت مراجعه کند. در صورتی که مرد ملک یا مالی بیشتر از حد نیاز خود نداشته‌باشد زن میتواند برای گرفتنِ مهریه خود به دادگاه مراجعه نماید. در غیر اینصورت باید از طریق اداره اجرای ثبت اقدام به دریافت مهریه خود کند.
آیا می توان برای دریافت مهریه ضامن گرفت؟
از آن جایی که پرداخت مهریه یک امر واجب است و حتما باید انجام شود. زن می تواند در هنگام ثبت مهریه یک نفر را به عنوان ضامن معرفی کند. برای مثال پدر شوهر، زن می تواند به عنوان ضامن مهریه انتخاب شود. در صورتی که زن مهریه اش را درخواست کند و شوهر قادر به پرداخت مهریه نباشد، پدر شوهر زن موظف است که مهریه را پرداخت نماید. اگر هیچ کدام از آن ها حاضر به پرداخت مهریه نشدند زن می تواند از طریق دادگاه حق خود را دریافت کند. لازم به ذکر است که هر فردی می تواند ضامن مهریه شود و لزومی ندارد که ضامن حتما فامیل درجه یک مرد باشد.
آیا می توان ملک یا زمین یا هر چیز دیگری را به عنوان مهریه تعیین کرد؟
هر چیزی که ارزش مادی داشته باشد را می توان به عنوان مهریه تعیین کرد. فقط در نظر داشته‌باشید در صورتی که مهریه ملک، مغازه، زمین و غیره باشد باید هنگام نوشتنِ مهریه شماره پلاک دقیق یا شماره قطعه که در سند رسمی آن ثبت شده‌است را در سند ازدواج ثبت نمود. هرگز نباید مهریه را به اینصورت نوشت که زوج باید خانه ای به فلان متراژ یا فلان قیمت در فلان منطقه به نام زوجه انتقال دهد. بد نیست بدانید که انتقال سند به نام زن بعد از عقد و ثبت ازدواج صورت می گیرد. در صورتی که مرد از انتقال سند به نام زن امتناع کند زن می تواند با مراجعه به دادگاه حق خود را دریافت نماید.
اگر مهریه زن پول نقد باشد، زن چگونه می تواند مهریه خود را بگیرد؟
این سوال برای بیشتر افراد پیش می آید که اگر مهریه زن پول نقد باشد، مهریه زن چگونه پرداخت می شود؟ در صورتی که مهریه زن وجه نقد باشد هنگام پرداخت مهریه به صورت نرخ روز محاسبه می شود. برای مثال اگر مهریه زنی در سال 1370 یک میلیون تومان پول نقد تعیین شده‌باشد، در صورتی که زن در سال 1390 مهریه خود را به اجرا بگذارد تنها یک میلیون تومان دریافت نمی کند بلکه به صورت نرخ روز محاسبه شده و به طور مثال 100 میلیون تومن به او داده می شود. نکته ای که در این جا باید به آن توجه شود این است، که تنها تا زمانی که مرد زنده باشد مهریه به صورت نرخ روز حساب می شود. بعد از فوت همسر زن می تواند مهریه خود را به صورت نرخ روز تاریخ فوت همسرش دریافت کند.
آیا می‌شود ملک قولنامه ای را بابت مهریه توقیف نمود؟
یکی از سوالات متداول که افراد در خصوص دریافت مهریه می پرسند این است که آیا می توان اموالی که به صورت قولنامه ای به نام مرد هست را به جای مهریه توقیف کرد؟ همان طور که قبلا به آن اشاره کردیم مهریه به دو صورت عندالامطالبه و عندالاستطاعه است. در مهریه عندالامطالبه مرد موظف هست در هر شرایطی مالی که باشد مهریه زن را پرداخت کند. اما در مهریه ای که به صورت عندالاستطاعه است، مرد زمانی که شرایط مالی داشته باشد می تواند مهریه زن را پرداخت نماید. در صورتی که خانه یا ملکی به صورت قولنامه ای به نام مرد باشد زن نمی تواند آن را به جای مهریه توقیف کند. زیرا در قانون اجرای احکام تنها در صورتی می توان اموال یک فرد را توقیف کرد که اموال آن به صورت رسمی در دفاتر رسمی به ثبت رسیده باشد.
آیا راهی برای توقیف اموال قولنامه به جایی مهریه وجود دارد؟
خوشبختانه یا بدبختانه راهی برای توقیف اموالی که به صورت قولنامه ای به نام مرد است وجود دارد. برای توقیف ملک قولنامه ای تنها در صورتی میتوان آن را در قبال مهریه توقیف کرد که فردی که اموال به صورت ثبتی به نام او است، شهادت بدهد آن اموال را به صورت قولنامه به آن فرد فروخته و حالا او صاحب اصلی آن ملک یا اموال است. اما اگر صاحب اصلی اموال شهادت ندهد هیچ راه دیگری برای توقیف اموال قولنامه ای وجود ندارد و دادگاه تنها اموالی که به صورت رسمی به نام فرد ثبت شده اند را توقیف می کند.
چه چیزهایی در مهریه به زن تعلق نمی گیرد؟
درست است که برای تعیین مهریه هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد و فرد می تواند هر چیزی را به عنوان مهریه مشخص کند. اما لازم به ذکر است که در قانون و هنگام دریافت مهریه مستثنیاتی نیز وجود دارد. به همین دلیل زن در هر شرایطی نمی تواند تمام مهریه خود را تمام و کمال دریافت نماید. در موارد زیر مرد موظف به پرداخت کل مهریه نیست.
- در صورتی که مرد با پرداخت تمام مهریه زن خود دچار کمبود می شود. برای مثال زمانی که مرد تنها یک خانه داشته باشد و در صورتی که آن را به ازای مهریه پرداخت کند خود بی منزل می ماند.
- اثباب و اثاثیه ضروری و لازم برای زندگی مرد و افراد تحت تکلف او.
- ابزار آلاتی که برای کار کردن مرد به آن ها نیاز دارد.
- کتاب ها و تحقیقات علمی که ارزش مادی و معنوی دارند.
- مبلغ پولی که به صورت رهن برای اجاره خانه به صاحب خانه پرداخت‌شده است. در صورتی که مرد با دریافت رهن دچار مشکل شود و صاحب خانه او را بیرون کند.
در صورتی که مرد توان مالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، زن چگونه می تواند مهریه خود را مطالبه کند؟
اگر مرد مهریه زن را پرداخت نکند زن می تواند از او شکایت کند. قانون اجرای احکام مرد را مجبور به پرداخت مهریه می کند. در صورتی که مالی به نام مرد به ثبت رسیده‌باشد، دادگاه آن را به اندازه مهریه توقیف می کند. اما در صورتی که مرد هیچ گونه اموالی نداشته باشد، دادگاه از او می خواهد که مهریه را به صورت قسطی پرداخت نماید. چنانچه مرد این کار را نیز انجام ندهد با درخواست زن دادگاه مرد را بازداشت می کند و تا زمانی که حاضر به پرداخت مهریه نباشد آزاد نخواهد شد.
نتیجه گیری
به طور کلی مهریه به دو صورت عندالمطالبه و عندالاستطاعه تعیین می شود. در هر صورت مرد باید مهریه زن را پرداخت نماید. به جز موارد خاصی که به آن اشاره شد زن می تواند مهریه خود را به طور تمام و کمال از مرد دریافت کند. همچنین زن برای دریافت مهریه خود می تواند به دادگاه یا اداره اجرای ثبت مراجعه نماید. در صورتی که مرد توانایی مالی برای پرداختِ مهریه را داشته‌‌باشد زن برای گرفتنِ مهریه باید به اداره اجرای ثبت و در غیر این صورت به دادگاه مراجعه کند.
